کتاب قواعد کلامی در کلام اهل بیت

معرفی کتاب قواعد کلامی در کلام اهل بیت

کتاب کتاب قواعد کلامی در کلام اهل بیت نوشته دکتر محمد فرضی پوریان عضو هیئت علمی دانشگاه رازی کرمانشاه می باشد. در این کتاب تلاش شده است بین نظر متکلمین و قواعد این علم، و روایات اهل بیت(علیهم السلام) مقایسه‌ای انجام داد، که آیا قواعد و اساس و زیر بنای علم کلام به خصوص کلام شیعه، آیا ساخته ذهن خود متکلمین است، و هیچ ریشه‌ای در احادیث ائمه اطهار(علیهم السلام) ندارد، یا نه ریشه در روایات دارد و اهل بیت(علیهم السلام) اصل و ریشه آنها را بیان کرده و علمای شیعه آنها را تشریح کرده و شاخ و برگ داده‌اند.

منظور و هدف ما نیز همین قواعد کلی و بیان شده در این کتاب بود و به این نتیجه رسیدیم برخی از آنها مانند «حسن و قبح عقلی» ، «وجوب علی الله» ، «وجوب وجود»، «قبح تکلیف ما لایطاق» در روایات با تصریح خود ائمه اطهار(علیهم السلام) یا حداقل به صورت کنایه و قابل استنباط وجود دارد و موارد دیگر را نمی‌توان به صورت قطعی اظهار نظر کرد که آیا هست یا نیست.

فصل اول: تعاریف و کلیات

در این فصل، نویسنده ابتدا معنای لغوی و اصطلاحی “قاعده کلامی” را بررسی می‌کند. او توضیح می‌دهد که “قاعده” به‌معنای ضابطه و قانون است و قاعده کلامی به مسائلی گفته می‌شود که در بسیاری از مباحث کلامی به‌کار می‌روند. نویسنده اشاره می‌کند که قواعد کلامی دو مستند عقلی و نقلی دارند و در مکتب اهل‌بیت، استفاده از عقل برای اثبات آموزه‌های اعتقادی مورد توجه بوده است.

فصل دوم: قاعده “حسن و قبح عقلی”

در این فصل، قاعده “حسن و قبح عقلی” به‌عنوان یکی از مهم‌ترین قواعد کلامی مورد بررسی قرار می‌گیرد. نویسنده توضیح می‌دهد که این قاعده از اساسی‌ترین قواعد علم کلام است و نه‌تنها در مباحث کلامی، بلکه در علوم اخلاق و اصول فقه نیز تأثیرگذار است. این قاعده بیان می‌کند که افعال به‌طور ذاتی حسن یا قبیح هستند و عقل بشر قادر به درک این حسن و قبح است. نویسنده همچنین به تاریخچه این قاعده در اسلام و ذکر روایات اهل‌بیت درباره آن می‌پردازد.

فصل سوم: قاعده “لطف”

قاعده “لطف” یکی دیگر از اصول کلامی است که در این کتاب به‌طور مفصل بررسی شده است. نویسنده با استناد به روایات اهل‌بیت توضیح می‌دهد که این قاعده به‌معنای این است که خداوند به‌وسیله لطف و رحمت خود، راه‌های هدایت بشر را فراهم می‌کند.

فصل چهارم: قاعده “اصلح”

در این فصل، قاعده “اصلح” به‌عنوان یکی از قواعد مهم در علم کلام معرفی می‌شود. نویسنده به‌تفصیل به بررسی این قاعده می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه در مباحث کلامی مربوط به عدل الهی و هدایت انسان‌ها از آن استفاده می‌شود.

فصل پنجم: قاعده “وجوب علی الله”

این فصل به بررسی قاعده “وجوب علی الله” می‌پردازد. نویسنده توضیح می‌دهد که این قاعده بیان می‌کند خداوند در قبال بندگان خود وظایفی دارد و به‌واسطه صفاتش باید برخی امور را انجام دهد. روایات معصومین درباره این قاعده نیز در این بخش آورده شده است.

فصل ششم: قاعده “وجوب بالذات”

این قاعده به مباحث مربوط به صفات ثبوتی و سلبی خداوند و معنای “وجوب” در فلسفه اختصاص دارد. نویسنده به بررسی این قاعده در میان متکلمین اهل‌بیت می‌پردازد و روایات مرتبط با آن را توضیح می‌دهد.

فصل هفتم: قاعده “عدل و حکمت”

در این فصل، نویسنده به بررسی قاعده “عدل و حکمت” می‌پردازد و نشان می‌دهد که این قاعده چگونه در علم کلام به‌کار گرفته می‌شود. او به تاریخچه بحث عدل الهی در میان متکلمین و روایات معصومین درباره این موضوع اشاره می‌کند.

فصل هشتم: قاعده “قبح تکلیف ما لا یطاق”

نویسنده در این فصل به بررسی قاعده “قبح تکلیف ما لا یطاق” می‌پردازد و توضیح می‌دهد که این قاعده بیان می‌کند که تکلیف به امری که خارج از توان بشر است، قبیح و نادرست است. روایات اهل‌بیت در این زمینه نیز در این فصل مورد بررسی قرار می‌گیرند.

نتیجه‌گیری

در پایان، کتاب “قواعد کلامی در کلام اهل‌بیت (علیهم‌السلام)” با ارائه یک چارچوب دقیق و علمی به خوانندگان کمک می‌کند تا به درک بهتری از مفاهیم کلامی در مکتب اهل‌بیت دست یابند. این کتاب نه تنها برای دانشجویان و پژوهشگران علوم اسلامی، بلکه برای همه علاقه‌مندان به مباحث اعتقادی و کلامی مفید و کاربردی است.